HER ŞEYİN KENDİNDEN BAŞKA BİR YARATILIŞ  GAYESİ  VAR 

“Anlarsın ki;  o han gibi bu dünya dahi kendi için değil. (Bediüzzaman, Sözler)

Her şeyin bir yapılış maksadı olduğu gibi, her mahlukun da bir yaratılış gayesi vardır. Buna  İlle-i  gaiyye deniliyor.

“Kendi için değil.” ifadesi genel bir kaidedir. Hiçbir şey kendi için  yani sadece var olmak için değil, bir maksat içindir. Mesela, kalem, yazmak içindir.

Metinde geçen “han” da buna örnek olur. Han yapıldı mı iş bitmiş değildir. Hana yolcular konup göçecekler ki, hanın yapılmasının bir anlamı olsun. Yoksa han sadece bir bina olarak yapılıp kendi haline terk edilmek için inşa edilmez.

Bu dünya da, bütün canlıların konup göçtükleri muhteşem bir handır. Lambası Güneş, kandili Kamer, tavanı Sema, halısı zemin olan harika bir misafirhanedir. Bu misafirhane kendi için olmadığı gibi, ona gelip giden misafirler de kendileri için değildir.

Yani, her canlının yaratılışında birçok hikmetler, İlâhî hikayeler vardır. Onun bu dünyada hayatını sürdürmesi, yiyip içmesi ve kendine göre hayattan lezzet alması, yaptığı bu hizmetler için verilmiş peşin bir ücrettir.

İnsan da bu kaideden hariç olamaz. Onun yaratılışı da kendisi için değildir. Kur’an-ı Kerim’de “Ahsen-i Takvim” şeklinde ifade edilen onun o mükemmel yaratılışı ve harika kabiliyeti sadece bu dünyada yaşaması için olamaz.

Yani, hayatın gayesi “hayat sürmek” değildir.

İnsan ebedi âlemler için yaratılmıştır. İman ve marifet için yaratılmıştır. Bu kâinat kitabını mütalaa için yaratılmıştır. İnsanın bu hârika yaratılışı “Allah’a ibadet içindir, tefekkür içindir, ubûdiyet içindir ve bâki âleme bir çekirdek, bir tarla olması” içindir.

“Şu kâinata dikkat edilse görünüyor ki, …Başka bir âlemin mahsulatının tezgahı hükmünde çarkları dönüyor.” (Bediüzzaman, Sözler)